Bugungacha Markaziy Osiyo mintaqasida 1300 dan ziyod qoyatosh suratlarining manzili aniqlangan va hisobga olingan. Ulardan 250 ga yaqini Oʼzbekiston hududida joylashgan.
Qizildara darasi Tyan-Shan togʼ tizmasining gʼarbiy etaklarida, Аngren shahridan 15 km shimoli-sharqda joylashgan. U Katta Soy paleolit manzilidan sharqqa tomon koʼtarilib, taxminan 9 km yurgandan soʼng gʼarbdagi Ertosh soyga olib boruvchi dovonda tugaydi. Dara 1600 dan boshlanib, dengiz sathidan 3400 metr balandlikka koʼtariladi va dovonga toʼqnash keladi. Oʼrganilayotgan hudud maʼmuriy jihatdan Toshkent viloyati, Ohangaron tumaniga tegishli boʼlib, soʼnggi yillarda tadqiqotlar bu hududda O‘zR FA Milliy arxeologiya markazining ilmiy xodimlari tomonidan olib borilmoqda.
2021-yilgi mavsumdagi dala ishlari davrida jami 395 ta panel hujjatlashtirildi. Hujjatlashtirish ishlari elektron taxeometr stantsiyasi hamda qoʼl GPSdan foydalanilgan holda olib borildi. Ish jarayonida 50 ta panelning 3D modellarini yaratishga qaror qilindi.
Hozirda olingan natijalarni qayta ishlash va sharhlash davom etmoqda. Shunga qaramay, dala inventariga asoslanib, hujjatlashtirilgan petrogliflar soni 2000 dan ortiq deb baholandi. Hujjatlashtirilgan panellarning baʼzilarida faqat bitta tasvir, baʼzilarida bir necha oʼnlab, hatto bir holatda 200 dan ortiq tasvirlar mavjudligi aniqlandi.
Qayd etilgan tasvirlar orasida eng keng tarqalgani Sibir echkisi (Capra sibirica) hisoblanadi. Shu bilan birga, asar davomida boshqa shoxli hayvonlar, jumladan, kiyiklarning tasvirlari, baqtriyaliklar tasvirlangan petrogliflar, odam qoʼl izlari, gʼildirakli vositalar va boshqa tasvirlar qayd etilgan. Rasmlarga qarab oʼsha davrlarga oid madaniyat va landshaftiga bogʼliq manzaralar aks ettirilgan, degan xulosa berish mumkin.
Chotqol togʼ tizmasida aniqlangan yangi qoyatosh rasmlari tadqiqoti asosida insoniyat tarixiy taraqqiyotining bronza, ilk temir, antik, oʼrta asrlar davrida ushbu hududda yashagan ovchi va koʼchmanchi dasht chorvador xalqlarning ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy, maʼnaviy, diniy va xoʼjalik hayotini oʼrganish hamda Vatanimiz tarixi va madaniyatida tutgan oʼrni masalalarini oʼrganishdan iborat.
Qizildarada hujjatlashtirilgan petrogliflarning yoshi bronza va temir davri ekanligi oldindan aniqlangan. Biroq, tasvirlar orasida albatta zamonaviy tasvirlarni ham kuzatish mumkin.
Qizildara qoyatosh suratlari dengiz satxidan 1600 - 3100 metr balandlik oraligʼida uchraydi. Bu qadimdan insoniyat tomonidan baland togʼlik hudud landshaftlari keng oʼzlashtirilganligidan dalolat beradi.
Qizildara darasi oʼzining noyobligi shu paytgacha bu hududda nomaʼlum boʼlgan koʼplab juda boy petrogliflar toʼplami bilan oʼziga xos hisoblanadi. 2021-yilda qoʼllanilgan usullar nisbatan qisqa vaqt ichida katta maydonni oʼrganish va barcha topilgan tasvirlarni hujjatlashtirish imkonini berdi. Barcha petrogliflarning hujjatlashtirishi ularni fasllar oraligʼida raqamli grafik usullaridan foydalangan holda qayta ishlash va kelajakda hujjatlarning qaysi qismlarini toʼldirilishi kerakligini toʼgʼri baholashga imkon beradi.
Iqlim taʼsirida qoyatosh rasmlar nurab, oʼz ahamiyatini yoʼqotib bormoqda. Kelajak avlodga toʼliq maʼlumotlar bazasini yaratish maqsadida yuqoridagi ishlar amalga oshirilib kelinmoqda.
