Toshkent zilzilasi 1966-yil 26-aprelda mahalliy vaqt bilan soat 5 dan 22 daqiqa 52 sekund oʼtganda sodir boʼlgan.
Zilziladan soʼng darhol Ittifoqning davlat va hukumat rahbarlari L.I. Brejnev, А.N.Kosigin va bir qator Vazirlar Toshkentga kelgan. Ittifoq darajasidagi hukumat komissiyasi tashkil etilgan.
Oʼzbekiston rahbariyatining 1966-yil 11-maydagi topshirigʼiga binoan Oʼzbekiston geologiya tashkilotlari vakillaridan iborat komissiya tuzildi (X.T. Tulyaganov, V.G. Garkovets, G.А. Mavlyanov va hokazo). Komissiya hududni geologik va geofizik jihatdan oʼrganish holatini tavsiflab, kelgusidagi tadqiqotlar dasturini bayon etdi.
Oʼzbekiston hukumatining 1966-yil 31-avgustdagi 449-sonli "Oʼzbekistonda seysmologiya va seysmotektonika sohasida ilmiy tadqiqotlarni mustahkamlash chora-tadbirlari toʼgʼrisida"gi qarori va Fanlar akademiyasining 1966-yil 23-sentyabrdagi 19-sonli buyrugʼi bilan Oʼzbekiston Fanlar akademiyasi tizimida Seysmologiya instituti tashkil etildi.
Ixtisoslashtirilgan institutning tashkil etilishi seysmologik tadqiqotlarning tematik va moddiy-texnik bazasini jamlash va kengaytirish imkonini berdi.
Yangi tashkil etilgan institutning asosiy vazifasi aholi va hududlarni seysmik xavflardan himoya qilish chora-tadbirlarining ilmiy asoslarini yaratish va ishlab chiqishdan iborat edi. Uning ilmiy faoliyatining ustuvor yoʼnalishlari seysmik xavflilikni kompleks baholash va rayonlashtirish usullarini ishlab chiqish hamda zilzilani prognoz qilishning ilmiy-uslubiy asoslarini yaratish sifatida belgilandi. Oʼzbekistonda seysmologiyani rivojlantirish boʼyicha ishlab chiqilgan dasturga geologik-tektonik, geofizik, gidrogeologik, geodezik, geodinamik tadqiqotlar, togʼ jinslarini buzilish jarayonlarini matematik va fizik modellashtirish, zilzilalarning informatsion darakchilarini tabiiy maydonlar tafovutlarida qidirish majmuasi kiritilgan. Uni amalga oshirish jarayonida seysmologik tadqiqotlarni yanada rivojlantirishning fundamental asosini belgilab beruvchi qator fundamental natijalar olindi.
Zilzilani prognoz qilish muammosining rivojlantirishga katta hissa qoʼshgan oʼzbek seysmologlari tomonidan zilzila tayyorlash jarayonlaridan kelib chiqqan nomaʼlum tabiiy hodisalar:
- zilzila paytida yer osti suvining gaz tarkibi va tarkibidagi oʼzgarishlar;
- zilzila tayyorlanishining yakuniy bosqichida elektromagnit nurlanish;
- zilzila epitsentrida ionosfera qatlamlarining modifikatsiyalanishi.
Ular dunyoning koʼplab mamlakatlarida geofizik isbotlarni munosib tan oldilar.
Soʼnggi oʼn yillikda Institut olimlari zilzila manbalari modellari va atrof-muhitning seysmik taʼsirga javob berishlari asosida yangi metodologiya va umumiy seysmik rayonlashtirish xaritasini ishlab chiqdilar. Zilzilaning tayyorlanish jarayonlarining geofizik modeli yaratildi.
Ilgari nomaʼlum boʼlgan tabiiy hodisa aniqlandi - yaqinlashib kelayotgan zilzila hududida deformatsiyalarning kuchayishi, seysmik maydonlarning axborot xarakteristikalari kompleksining statistik tasnifi asosida zilzilani oʼrta muddatli bashorat qilish usuli ishlab chiqildi.
Institut xodimlari tomonidan 2020-yil 30-iyuldagi "Oʼzbekiston Respublikasi aholisi va hududlarining seysmik xavfsizligini taʼminlash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari toʼgʼrisida"gi PQ-4794-sonli muhim Prezident qarori ijrosi yuzasidan faol ish olib borilmoqda.
Davlat vazifasiga muvofiq, bosqichma-bosqich amalga oshirish uchun yer qobigʼining deformattsion holatidagi oʼzgarishlarni kuzatish metodikasi ishlab chiqilmoqda. Shu bilan birga Oʼzbekistonda seysmologiyaning 2030-yilgacha rivojlanish kontsepsiyasi boʼyicha zilzilalarni prognoz qilish muammosi, turli darajadagi seysmiklikning tabiati va oʼzaro bogʼliqligi, shuningdek, seysmogen jarayonlarni namoyon etish qonunlari va mexanizmlari, geoekologiyani baholash va rayonlashtirish va kuchli zilzila xavfi boʼyicha bilimlarni chuqurlashtirishga qaratilgan istiqbolli fundamental va amaliy muammolarni hal etishni nazarda tutadi.
FA Seysmologiya instituti
Seysmogen jarayonlar fizikasi laboratoriyasi
yetakchi ilmiy xodimi S.X.Maksudov,
katta ilmiy xodimi V.R.Yusupov.
