Soʼngak mozor-qoʼrgʼoni Toshkent shahridan 100 km shimoli-sharqda, Chotqol togʼ tizmasining dengiz sathidan 850 metr balandlikda, Chorvoq suv omborining janubi-sharqiy sohilida joylashgan. Suv ombor qurilgunga qadar ushbu yodgorlik Chotqol daryosining chap sohilida boʼlgan. U ishga tushirilgandan soʼng boshqa koʼplab yodgorliklar qatori suv ostida qolib ketgan. Kuz faslining ikkinchi yarmida suv sathi pasaygani sari mozor-qoʼrgʼon hududi koʼrina boshlaydi.
Toshkent viloyati xaritasi
OʼzR FA Milliy arxeologiya markazi xodimlari F.Maqsudov boshchiligida 2019-yilning noyabr oyida bu yerga bir kunlik tezkor dala izlanishi safari uyushtirib, qabristonning geografik oʼrni, umumiy maydoni, qabrlarning shakli oʼrganildi. Аyrim yuzaga chiqib qolgan topilmalarni, shu jumladan, sopol idishlar, temirdan yasalgan xanjar, pichoq, uzangi, soʼliq, bir nechta toʼqa, yorgʼuchoq toshi, temir eritilgan oʼchoqning devor parchasi va bir necha bosh chanoqlar qoʼlga kiritildi.
Sopol idishlar, temir buyumlar, yorgʼuchoq toshi va oʼchoq devori
Dekabr oyida esa yana bir kunlik dala tadqiqoti tashkillanib, ikkita qabr ochib oʼrganildi. Birinchi qabr mozor-qoʼrgʼonning janubiy qismida joylashgan. Qabr qoʼrgʼoni toʼliq buzilib ketgan. Shu sababli uning qanday shaklda boʼlganligi nomaʼlum. Qabr oval shaklida boʼlib, tuproq bilan toʼldirilgan. Uning ichki tomonini oʼlchami 180x100 boʼlib, yodgorlikka jiddiy shikast yetganligi sababli chuqurligini aniqlashni imkoni boʼlmadi. Mayit choʼzilgan holatda, bosh tomoni janub-janubi-sharq tomonga qaratib koʼmilgan. Uning chap yelkasi tomondan qoʼlda yasalgan bir dastali koʼza, uning yuqorirogʼida, boshining chap yonidan esa bir dastali yogʼloqi topildi (3-rasm).
Qabr va topilmalari
Ikkinchi qabr birinchi qabrdan shimolroqda boʼlib, uning ham qoʼrgʼoni toʼliq buzilib ketgan. Suv bosishi natijasida qabrning bir qismi ochilib qolgan. Olib borilgan qazishma natijasida qabrning taxminiy oʼlchamlarini olishga muvaffaq boʼlingan. U 190x90 sm boʼlib, oval shaklida boʼlgan. Orientatsiyasi esa shimol-shimoli-gʼarbdan janub-janubi-sharqqa qaratilgan. Qabr markazida mayitning nisbatan sochilgan qovurgʼa, qoʼl va oyoq suyaklari aniqlandi. Kalla suyagi esa topilmadi. Mayitning oyoqlari janub-janubi-sharqqa qaratilganini hisobga olib aytganda, bosh qismi unga qarama-qarshi tomonda boʼlgan deyish mumkin. Qabrdan hech qanday buyum topilmadi.
2-qabr
Yangi mavsumda yodgorlik va uning atroflarida keng koʼlamli arxeologik nazorat izlanishlari hamda qazishmalar olib borish rejalashtirilmoqda. Chunki yildan yilga yemirilib borayotgan bu qabristondagi ochilib qolgan qabrlar tezlik bilan qazib oʼrganilishi kerak. Toshkent viloyati hududida bunday topilmalarning oz uchrashi esa ushbu arxeologik yodgorlikning ahamiyatini yanada orttiradi.
